Kaçak Akım Rölesi Nedir? Devrede meydana gelmiş kaçak akımı anında algılayan, tespit eden ve açma işlemi yaparak, insanları veya tesisatı koruyan, olası tehlikeleri önleyen cihaza kaçak akım rölesi denilmektedir. Genelde tanımlama olarak, kaçak akım anahtarı veya kaçak akım sigortası olarak adlandırılır. Kaçak akım rölesinin görevi oldukça önemli bir yere sahip olmaktadır. Bunun nedeni, kaçak akım rölesinin elektrik tesisatında hayati bir önem taşımasıdır. Kaçak akım anahtarı çalışma prensibi olarak devreye giren veya çıkan akımların eşitliği ilkesine bağlı olarak çalışır. Genel olarak, bir elektrik devresinde fazdan giren akımlar nötrden çıkmaktadır. Kaçak akım anahtarının içimde olan toroid akım trafosu devamlı olarak giren akımları ve çıkan akımları ölçmektedir. Giren akım ile çıkan akım birbirine eşit ise, burada her şey normal olmakta ve koruma yapmamaktadır. Akımda olası bir kaçak durumu gerçekleştiği zaman bu durumu hemen algılayan kaçak akım rölesi; devreyi açar ve sonrasında kişinin veya tesisatın herhangi bir olumsuz durumla karşılaşılmasını tamamen önler.

A Tipi Kaçak Akım Rölesi Nedir? A tipi kaçak akım rölesi temel bileşende bir izolasyon hatası sonucu meydana gelen kaçak akımların yanı sıra yüksek frekansı kaçak akımları da belirli bir frekansa kadar algılama yeteneğine sahiptir.Eğer yüksek frekanslı kaçak akımları algılayamasaydı CE veya TSE gibi güvenlik testlerinden geçmiş ve belgelendirilmiş bir sürücülü makine de anında tutardı ve çalışırdı.

Kaçak Akım Algılama Yetenekleri Kıyaslaması; Kaçak akım algılama yeteneği olarak kıyaslandığında; B tipi > F tipi  > A tipi olarak sıralanırlar. B tipinin kaçak algılama yeteneği F tipinden ve A tipinden fazladır. F tipinin kaçak algılama yeteneği A tipinden fazladır.

Kaçak akım açısından bakıldığında aynı set değerinde (30 mA veya 300 mA) A Tipi kaçak akım rölesinin çalışmadığı hiçbir yerde F ve B tipi kaçak akım rölesi asla çalışmaz. Kaçak akım açısından bakıldığında aynı set değerinde (30 mA veya 300 mA) A tipi kaçak akım rölesinin çalışmadığı bir yerde F veya B tipi kaçak akım rölesi çalışırsa eğer ; A tipi kadar yetenekleri yoktur, F ve B tipi röle A tipinden kaçak akım algılama yeteneği olarak daha değersiz röledir anlamına gelir. Eğer öyleyse A tipinden daha değersiz bir röle neden A tipinden çok daha yüksek fiyatlara satılsın.

F ve B tipi Kaçak Akım Rölelerinin Harmonik Filtreli Olması Ne Anlama Gelir? 3rd. low pass filter (Alçak geçiren harmonik filtre)

150 Hz ve altını geçir üstünü geçirme! F ve B tipi bir kaçak akım rölesine harmonik filtre eklendiğinde bu röleyi kör etmişsinizdir demektir. Yani 150 Hz altındaki kaçak akımlarda röle sistemin enerjisini keser. 150 Hz üzerindeki yüksek frekanslı kaçak akımlarda (harmonik kaçak akımlar) röle açmaz ve sistemi korumaz.Düşünelim F ve B tipi kaçak akım rölesi ben yüksek frekanslı kaçak akımları A tipi röleden daha fazla algılarım ve sistemi korurum diyor. Siz bu rölelere harmonik filtre ekleyerek röleleri kör ediyorsunuz aman sakın koruma diyorsunuz. Böyle bir şey mümkün olabilir mi? Global bir markanın RCD kataloglarına baktığınızda bu röle tiplerine harmonik filtre eklenmiştir diye bir ifade gördünüz mü? Asla böyle bir şey söz konusu dahi olmaz. Eğer biri size F veya B tipi röleleri harmonik filtreli diye pazarlıyorsa bu kişi bir dolandırıcıdır.

Peki F ve B tipi Röleleri Nerede Hangi Durumlarda Talep Edebilirim? Bu iki röle tipi 2 koşulda talep edilebilir.

1)İdeal bir makinanız var ise; (Kaçak Akım Bakımından)

2)Gerilim dengesizliği söz konusu ise. (Gerilim Bakımından)

1) İdeal bir makineniz var ise;Yani A tipi kaçak akım rölesinin başarılı olduğu her yerde. Yani izolasyon seviyesi güçlendirilmiş yüksek frekanslarda dahi kaçak akım miktarı 5 mA ‘in altında olan sistemlerde. Bu sistemlerde A tipi röle başarılı olur. Bütçenizde vardır daha yüksek frekanslarda da koruma yapsın diye satın alıp F veya B tipi röleyi kullanabilirsiniz.

2)Gerilim Dengesizliği Söz konusu ise;Yani sık sık gerilim düşümlerinden kaçak akım rölesi atıyorsa. Örneğin bahçeye yıldırım düşse 2 km yarıçapta etkili olur. Şebeke gerilimlerinde salınımlar meydana gelir. Bazen gözle bile görülür. Lambalar yanıp yanıp sönerler. Kaçak akım röleleri bu durumda atabilirler. Çünkü şebeke frekansı rölenin algılama frekansının bir anlık dışına çıkmıştır. Bu bir kaçak akım olayı değildir. Gerilim dalgalanması olayıdır. Bu olay genellikle mili saniyeler mertebesindedir. Yani siz röleyi kaldırmaya giderken çoktan olay ortadan kalkmıştır. Röleyi kaldırırsınız çalışmaya devam eder. Bu gibi durumlarda F veya B tipi röleyi kullanırsanız bu olayı aşmış olursunuz. Çünkü F tipi rölenin algılama frekansı 10 Hz – 1000 Hz arasında B tipi rölenin ise 10 Hz -2000 Hz arasındadır. Yanı bu iki röle şebekeye diyorki istediği kadar frekans dalgalanması olsun ben geniş bir frekans bandında çalışabildiğim için gerilim salınımlarında açma yapmam. Ama şu konuyu unutmayalım. Gerilim salınımlarında bir kaçak akım rölesi atıyorsa bu da bir korumadır. Gerilim düşümü uzun sürerse cihazlarınız arızalanabilir. A tipi röle aslında enerjiyi kestiğinde bir bakıma cihazları da korumuş olabiliyor. Yerine F veya B tipi Kaçak akım rölesi ilave ederseniz bu koruma devre dışı kalmış olur. O halde F veya B tipi röleyi kullanacaksanız bu gerilim salınımlarının cihazlarınıza zarar vermemesi için bu röleler ile birlikte parafudr (iç yıldırımlık) ilave etmelisiniz.

SONUÇ OLARAK;

F ve Tipi kaçak akım röleleri kaçak akımın frekansı ne olursa olsun asla duyarsız kalmazlar, enerji otomatik kesip korumayı sağlarlar.F ve B tipi kaçak akım rölelerinin kataloglarında belirtilen yüksek sürücü ve benzeri cihazlar için uygundur ibaresi şu anlama gelir. Yüksek frekanslı kaçakları a tipi röleden daha fazla algılama yeteneği olduğu için korumayı daha iyi yaparlar demektir. Bağışıklığı ise gerilim bağışıklığıdır.

www.elektrikhaber.com Haber Merkezi / Mustafa FAZLIOĞLU